Przedsiębiorca przy zakładaniu działalności wybiera formę jej prowadzenia. W myśl tego można również przypisać wybór czasowy, w jakim będzie funkcjonować firma. Praca zmianowa to jeden z tych modeli, gdzie na jednym wyborze spoczywa wiele innych ważnych decyzji, które należy podjąć już na wczesnych etapach jego wprowadzenia. Czym jest praca zmianowa? Jakie są różnice w pracy zmianowej? Dowiesz się z artykułu.
Czym jest praca zmianowa?
Definicja pracy zmianowej jest dość oczywista, ponieważ oznacza pracę na dwie, lub więcej zmian. Najczęstsze rodzaje zmian to:
- poranna 06:00-14:00,
- popołudniowa 14:00-22:00,
- nocna 22:00-06:00.
Oczywiście prócz tych trzech zmian są jeszcze inne, które mogą być zmieniane w zależności od potrzeb organizacji. Warto dopisać również zmianę tzw. klasyczną, czyli tę od 08:00 do 16:00, która jest najpopularniejsza w Polsce.
Praca zmianowa charakteryzuje się głównie tym, że na dane stanowisko zatrudniamy kilka osób, a one wymieniają się w zależności od aktualnej zmiany.
Termin pracy zmianowej jest zawarty w Kodeksie pracy i wynika z niego, że ten rodzaj pracy polega na wcześniej ustalonym rozkładzie wykonywania pracy. Według Kp istnieją trzy systemy czasu pracy:
- nieciągły — praca na 2 zmiany, z przerwą weekendową,
- półciągły — praca na 3 zmiany, z przerwą weekendową,
- ciągły — praca całymi dniami, bez przerwy weekendowej.
Różnice w pracy zmianowej
Istnieje jedna główna różnica między pracą zmianową a klasyczną. Pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikom w systemie pracy zmianowej co najmniej 11 godz. pełnego odpoczynku w każdej dobie. Teoretycznie istnieje również obowiązek zapewnienia 35 godz. pełnego odpoczynku w tygodniu, ale w przypadku pracy zmianowej wygląda to nieco inaczej. W praktyce, jeżeli pracownik przechodzi na inną zmianę, to ten czas może być zmniejszony, ale do 24 godz. minimalnego pełnego odpoczynku.
Planowanie pracy zmianowej
Prowadzenie działalności, w której istnieje model pracy zmianowej, niesie za sobą pewne obowiązki dot. pracodawcy. Do grupy obowiązków zalicza się m.in. stworzenie pełnego harmonogramu na cały okres rozliczeniowy, czyli mówiąc wprost, na cały miesiąc. Dodatkowo ważne jest, aby były przestrzegane zasady, w momencie, gdy pracownik pracuje dłużej niż 5 dni w tygodniu. W takiej sytuacji pracodawca musi w innym tygodniu zmniejszyć liczbę dni pracy o taką liczbę, jaka została przekroczona.
Powyższe działania mają na celu zadbanie o dobro pracownika, ponieważ zdarza się, że pracodawcy wykorzystują swoich podwładnych do skrajnych granic. Odpowiedzią na ten problem jest również kultura pracy work-life balance, która ma na celu znalezienie balansu między wykonywaną pracą a życiem prywatnym.
Zalety pracy zmianowej
Model pracy na kilka zmian ma wiele zalet, które skłaniają pracowników do podjęcia się pracy w takim systemie. Główne zalety, które można wymienić to:
- zmniejszone natężenie pracy,
- możliwość załatwienia wielu spraw przy zmianie nocnej lub popołudniowej,
- możliwość zamienienia się z innym pracownikiem zmianą,
- wyższe wynagrodzenie.
Ostatni punkt jest dość znaczącą zaletą, ponieważ przy pracy wykonywanej w klasycznych godzinach, nie ma opcji, aby zamienić się zmianą. Jeżeli pracownik, który wykonuje pracę jednozmianową, chce załatwić coś w godzinach pracy, musi rozważyć wzięcie urlopu.
Wady pracy zmianowej
System pracy wielozmianowej ma również wady, które mogą odtrącić pracowników od pracy w przedsiębiorstwie z takim modelem pracy. Najczęściej można spotkać się z niezadowoleniem w tej sprawie u osób, które są tzw. rannymi ptaszkami. Dla nich praca po południu lub w nocy to niemałe wyzwanie, które szybko może zamienić się w wypalenie zawodowe.
Najczęściej spotykanymi wadami są:
- rozstrojenia organizmu, które mogą odbić się na zdrowiu,
- zmniejszenie wydajności z racji zmęczenia,
- problemy z dopasowaniem czasu dla bliskich.
Podsumowując, warto dodać, iż zalety, jak i wady będą nieco się różnić w zależności od organizacji oraz podejścia pracownika. Należy również pamiętać o tym, że dobrym pomysłem będzie, aby znaleźć sposób na relaks między zmianami.